قواعدى از علم جفر

بزرگان و قواعدی از علم جفر
در اکثر آثار مربوط به علم جفر بلااستثناء از اهل بیت (ع) بویژه از حضرت علی (ع) بعنوان استاد این فن ذکر میشود که ما در همین اثر در جا جای آن حسب مورد اشاراتی را داشته و خواهیم داشت. از امام محمد باقر (ع) و امام رضا (ع) و ... از اهل بیت که بگذریم از بزرگان علم و ادب ایران نیز طریقه هایی نقل شده است که ما در زیر به چند نمونه اشاره میکنیم:

اثری بنام سرّالاسرار معروف به حلاج الاسرار را که منسوب به حسین منصور حلاج میباشد ؛ نیز در خصوص قاعده استخراج جواب سائل ، روشی را طرح نموده است.

گویند در آن اثر نوشته است که ؛ نخست ؛ سؤال را فرد فرد بنویسید ، بعد از آن طالع وقت استخراج کرده اوتاد یعنی خانة اول و 4 و 7 و دهم و تمام بروج فرد فرد تحریر کند به این شرط که کل حروف در یک سطر بیایند. بعد بسیط تکسیر کرده تمام حروف را تخلیص کنند ؛ بعد از صدر و مؤخّر زمام حاصل کرده و در عرض و طول و عمق و قطر این جدول ملاحظه کرده ببینند که از یک یا دو کلمه جواب شافی حاصل خواهد شد . بقول مذهب اشراقیه اگر سؤال در فارسی یا عربی یا هند یا در هر زبانی که باشد ، جواب ظاهر گردد.

در همین خصوص از خواجه نصیرالدین طوسی نیز قاعده ای نقل است که ؛ اول حروف سوال را جدا جدا بنویسند ؛ بعد حروف مکرر و تکراری را بیاندازد ؛ اسم سائل که غیر از تخلیص مذکور در حروف قاطی کند و علیحده بنویسد و اعداد جمع کرده بر منازل قمر تقسیم کند و اگر 28 عدد کم بماند بر حروف ابجد قطب طرح کند و بر هر حرفی که منتهی شود آن حرف را نظیره ابجدی اصلی دهد این مستحصله است و حروفی که از سؤال سائل مستخرج داند آن را اول از حروف ابجد قطب دریافته از ابجد اصلی نظیر داده جدا تحریر کند این مستحصله دیگر است و اعدادی که از مستحصله اول پیدا کرده بودند ؛ آنرا از حرف قطب ابجد حرف سیم و چهارم و ششم و هفتم و نهم از استخراج خانة قطب ابجد آنقدر اعداد که از سوال حروف پیدا شوند هر یک حرف از شمار این خانها استخراج کند این اسمش مستحصلة خالص است بدانکه هر وقتی که سائل سوال کند آن وقت قاعده اهل نجوم طالع وقت استخراج کرده برج طالع را معلوم کنند.

قاعده استخراج طالع وقت و استخراج آفتاب عالمتاب – اول دریافت کند که آفتاب در این وقت در کدام برج است و چند درجه طی کرده است و طالع وقت در این بهمراهی کدام منزل است و قمر در کدام منزل است . آفتاب و بروج و قمر و برج و برج منازل هر چه در جدولات مآت حروف تقسیم شود از آن جداول حروف استخراج کرده جدا بنویسد این حروف را جمع کرده از قطب ابجد مرتبه دریافته نظیره ابجد اصلی دهد ،‌این هم اسمش مستحصله است.

قاعده مرتبه حروف ابجد اصلی این است که اول ابجد را بر سه حصه تقسیم کند . اول ، از الف تا طا ؛ مرتبه آحاد است . دوم از ی تا صاد ،‌مرتبه عشرات است . سوم ، از ق تا ظا ، مرتبه مآت است و غین مرتبه الوف است.

مثلا ؛ اول حروف سوال سائل را تخلیص کند و حروف شماره کرده جدا بنویسد . بعد حروف اسم سائل غیر تخلیص را در حروف تخلیص مذکور شریک گردد ، اعداد هر یک از حروف را از 9 تقسیم کند. اعدادی که باقی ماند آن را معلوم کند که در آحاد یا عشرات یا مآتست ، حروفات درجه و مرتبه معلوم گردد جمع کند از عبارت جواب پیدا خواهد شد ،‌نقش هم این است :

ابجد قطب
س و ا ل ع ظ ی م خ ق ح ز ت ق
ص ن ذ غ د ب ش ک ض ط ه ج د ث


ابجد اصلی
اساس ا ب ج د ه و ز ح ط ی ک ل م ن
نظیره س ع ف ص ق ر ش ت ث خ ذ ض ظ غ



این مثالش چهار حرفی تحریر میشود . این را باید خوب در خیال بیاورد . مثلا ق ل ص م . این چهار حروف سوال و نام را از ابجد قطب دریافتیم به این ترکیب حرف اول قاف است و اعدادش یکصد می باشد. این را از 9 تقسیم کردیم ، از صد یک باقی ماند ، اسمش تقسیم آحاد است. از این سه حرفند ا ب ج و از ابجد قطب حروف گرفتیم ص ن ذ ؛ بعد از این عدد (ل) 30 این را نیز 9 تقسیم کردیم ، سه عدد باقی ماند ،‌اسمش تقسیم عشرات است . حروفش ی ک ل و از ابجد قطب این حروف پیدا شد ط ه ج ؛ بعد از این حرفش ص است 90 عدد دارد این را از 9 تقسیم نمودیم چیزی باقی نماند ، اسمش مآت است . حروف ابجد اصلی ق ر ش است و از ابجد قطب ظاهر شد ع ظ ی بعد از این حرف میم است که 40 عدد دارد و این را از 9 تقسیم کردیم 4 باقی ماند ،‌باز اسمش تقسیم آحاد است حروفش از ابجد اصلی این است ؛ د ه و ز ؛ و از حروف ابجد قطب این است غ ر ب ش ؛‌از مذکور چهار حروف این کل حروف حاصل شد : ص ن ذ ط ه ج ع ظ ی غ ر ب ش ،‌همینجور استخراج کرده نظیره دهد بعد سائل را جواب دهد . انشاء الله تعالی.